یکی از سوالاتی که توسط کاربرانی که مایل به انتقال به سیستمعامل لینوکس هستند مطرح میشود، انتخاب توزیع است. چرا انواع مختلفی از گنو/ لینوکس وجود دارد؟ کدامیک مناسبتر است؟ در این جا به معرفی اصول و مفاهیم توزیعهای گنو/ لینوکس و معرفی برخی از آنها میپردازیم.
توزیع در سیستم عامل لینوکس
منظور از توزیع چیست؟ همانطور که میدانید، سیستمعامل گنو/ لینوکس به خودی خود یک سیستمعامل آزاد و رایگان است. گنو/ لینوکس را هر کس میتواند جمعآوری کرده و به نام خودش به رایگان عرضه کرده و به فروش برساند. علت چیست؟ سیستمعامل گنو/ لینوکس از بخشهای بسیار زیادی تشکیل شده که هر بخش آن توسط عدهای خاص توسعه مییابد که هر یک در یک سمت جهان قرار دارند. معروف است که میگویند گنو/ لینوکس مانند هواپیمایی است که هر قسمت آن را در یک کشور ساختهاند. البته این نکته نقطه قوت آن به شمار میرود. در صورتی که شما به عنوان یک کاربر بخواهید یک گنو/ لینوکس داشته باشید، باید تمام این قطعات را جداگانه جمعآوری کرده و پس از کامپایل استفاده نمایید. درصد کمی از مردم این امکان و توانایی را دارند. بنابراین افراد و شرکتهایی اقدام به جمعآوری این قطعات مجزا و قرار دادن آنها کنار هم کردهاند و علاوه بر آن برای این مجموعه برنامههای نصب و مدیریت نوشتهاند تا کار نصب و مدیریت سیستم را برای کاربران آسان کنند. به این مجموعهها که توسط افراد و شرکتها گردآوری شده است، توزیع یا Distribution گنو/ لینوکس میگویند.
تنوع توزیعها
هر یک از توزیعهای گنو/ لینوکس دارای ویژگیهای خاصی است که آن را از توزیع دیگر متمایز میکند. مثلا ممکن است برنامههای نصب آنها با هم تفاوت داشته باشند (البته اصول نصب همه گنو/ لینوکسها یکسان است) و یا ابزارهای مدیریتی گرافیکی تهیه شده با هم متفاوت باشند و یا نسخه برنامههایی که با یک توزیع خاص ارائه میشوند جدیدتر یا قدیمیتر باشند، محل فایلهای پیکربندی آنها متفاوت باشد، و یا ممکن است توزیعهایی مخصوص امور خاص طراحی شده باشند. مثلا سرویسدهندهها، ایستگاههای کاری، کامپیوترهای قدیمی، مدیریت شبکه، چند رسانهای، بازی و به همین ترتیب. بنابراین هر فرد یا گروه خلاقی میتواند توزیع مخصوص خود را ارائه نماید. مثلا برخی از توزیعها برای نصب و پیکربندی آسان بهینه سازی شدهاند.
توزیعها به دو صورت تجاری و رایگان ارائه میشوند. یعنی در ازای دریافت یا استفاده از خدمات پشتیبانی برخی از آنها باید پول پرداخت شود و برخی از آنها رایگان هستند. البته به هر حال شما در اکثر موارد قادرید تا یک توزیع گنو/ لینوکس را چه رایگان و چه تجاری به تعداد نامحدود کپی و توزیع نمایید، مگر آنکه تولید کننده شما را محدود کرده باشد. اکثر توزیعهای غیر تجاری و برخی از توزیعهای تجاری بصورت رایگان از سایتهای مربوطه قابل دانلود هستند.
در صورتی که گنو/ لینوکس را یاد بگیرید، مهم نیست از چه توزیعی استفاده کنید. چون همه آنها ذاتا شبیه هم هستند و تمام اموری که در یک توزیع انجام میدهید، در توزیع دیگر نیز قابل انجام خواهد بود. (شاید به نحو دیگر و با اندکی تفاوت)
برخی از توزیعها از ایجاد تغییرات و بهینهسازیهایی در توزیعهای دیگر ایجاد شدهاند که آنها را توزیعهای مبتنی بر یک توزیع مینامند. مثلا توزیع Ubuntu یک توزیع مبتنی بر دبیان است. یا مثلا توزیع فارسی پارسیکس یک توزیع مبتنی بر KANOTIX است.
انتخاب توزیع
همانطوری که در بالا اشاره کردیم، هر یک از توزیعها لینوکس دارای ویژگیهای خاص خود هستند. مثلا برنامه نصب یک توزیع بسیار راحت است و یک توزیع دیگر ممکن است از نظر پایداری و امنیت مطرح باشد و به همین ترتیب.
انتخاب توزیع بستگی به شرایط زیر دارد:
سطح علمی کاربر
مورد استفاده از گنو/لینوکس
ویژگیهای توزیع
بازار
اکنون به بررسی یکایک این شرایط میپردازیم.
الف) سطح علمی کاربر: کاربرانی که دارای آشنایی کمتری با گنو/ لینوکس هستند، جذب توزیعهایی میشوند که دارای ابزارهای پیکربندی گرافیکی است که آنها را قادر میسازد راحتتر سیستمشان را اداره و نصب نمایند. همچنین دارای نرمافزارهای جدیدی باشد که به آنها حداکثر قابلیتها را ارائه نماید. از توزیعهایی که برای کاربران تازه کار مناسبتر هستند، میتوان اوبونتو (Ubuntu)، زوزه (SuSE)، فدورا (Fedora)، مندریوا (Mandriva)، لیندوز (Lindows)، لیکوریس (Lycoris)، مپیس (Mepis) و XandarOS را نام برد. کاربرانی که پیشرفتهتر هستند و ابزارهای پیکربندی گرافیکی برایشان مهم نبوده، کیفیت و سرعت سیستم برایشان مهمتر است جذب توزیعهای حرفهایتر مانند دبیان (Debian)، جنتو (Gentoo) و اسلکور (Slackware) میشوند. ممکن است نصب و راهاندازی این توزیعها برای کاربران تازهکار دشوار باشد، ولی در عوض هر سه آنها بسیار باکیفیت و پایدار هستند.
ب) مورد استفاده از گنو/ لینوکس: برخی از توزیعها مخصوص نیازهای خاصی طراحی شدهاند. مثلا امروزه از اصلیترین نیازها میتوان به سرویسدهندهها و ایستگاههای کاری اشاره نمود. البته برخی از توزیعها این امکان را به شما میدهند که هنگام نصب، نوع مصرف آنها را تعیین کنید و با توجه به انتخاب شما، نرمافزارهای مربوط به آن مصرف خاص نصب خواهند شد. مثلا اوبونتو، فدورا و دبیان این امکان را دارا هستند. برخی از توزیعها تنها مخصوص یک نیاز طراحی شدهاند و دارای ابزارهای مربوط به آن نیاز میباشند. مثلا گنو/ لینوکس کناپیکس (Knoppix) که یک توزیع روی میزی است، تنها دارای ابزارهایی است که برای کاربران روی میزی کاربرد دارد، و یا گنو/لینوکس SOL تنها به درد وظایف یک سرویسدهنده میخورد.
ج) ویژگیهای توزیع: برخی اوقات یک توزیع دارای ویژگیهای خاصی است که آنرا برای استفاده قابل انتخاب میسازد. مثلا گنو/لینوکس اورالوکس (Oralux) دارای امکانات مخصوص نابینایان میباشد. مانند شناسایی صفحه نمایشهای بریل و یا مرور صوتی وب و پست الکترونیک. و یا یک گنو/لینوکس ممکن است سختافزارهای خاصی را به خوبی پشتیبانی نماید. و یا ممکن است سرعت و کیفیت یک توزیع یا آسانی استفاده از آن ملاک انتخاب قرار گیرد.
د) بازار: ممکن است موجود بودن یک توزیع در بازار و یا نبود آن ملاک انتخاب باشد. مثلا در ایران فراوانترین توزیع گنو/ لینوکس، توزیع فدورا و ردهت است. حتی برخی افراد و موسسات گنو/ لینوکس را به نام ردهت میشناسند.
بررسی چند توزیع
توزیع ubuntu
Ubuntu یکی از معتبرترین مشتقات دبیان هست که تا کنون توانسته آبروی دبیان را جمع کند.
Linux Mint، Freespire، gNewSense از فرزندان ubuntu هستند.
ubuntu دارای ورژنهای ۳۲ بیت و ۶۴ بیت و همچنین ورژن مخصوص پردازندههای Itanium نیز دارد. Ubuntu چندین توزیع برای کاربران خود عرضه کرده است خود Ubuntu با میزکار GNOME بر روی desktop، laptop و l serverها در نظر گفته است.
Xubuntu با میز کار Xfce
Edubuntu نسخه مخصوص برنامههای آموزشی جهت بکارگیری در مدارس برای کودکان مشابه نسخه هایChild Ubuntu Studio که این نسخه برای کاربردهای multimedia آماده شده است. و توزیع Ubuntu JeOS که جدیدترین توزیع Ubuntu محسوب میشود، این پروژه بیشتر اسکوپش را در مورد virtual appliances قرار داده است.
نسخهای که در تاریخ April 24, 2008 با نام ۸٫۰۴ (Hardy Heron) عرضه شده است و نسخه Desktop آن تا سال ۲۰۱۱ و نسخه Server آن تا سال ۲۰۱۳ پشتیبانی میشود. این نسخه از Linux kernel 2.6.22 و کامپایلر GCC 4.1.2 بهره میبرد.
OpenOffice ورژن ۲٫۴ و GIMP 2.4.5 همراه آن نصب میشود. نسخه بعدی که در ماههای پایانی سال ۲۰۰۸ عرضه شد Intrepid Ibex نام دارد که قرار است تا سال ۲۰۱۰ ساپورت گردد.
توزیع پارسیکس
پارسیکس گنو/ لینوکس یک دیسک زنده ( Live CD ) مبتنی بر لینوکس KANOTIX و Debian است که در آن از میزکار GNOME به عنوان میزکار پیشگزیده استفاده شده و سعی بر آن بوده تا با حذف بستههای نرمافزاری اضافی، یک میزکار سبک با امکانات لازم در اختیار کاربران قرار داده شود. پارسیکس گنو/ لینوکس علاوه بر زبانهای متعدد دیگر، همچنین بطور پیشگزیده از صفحه کلید فارسی پشتیبانی کرده و با استفاده از کلیدهای Alt+Shift یا Alt+Ctrl میتوانید در آن فارسی تایپ نمایید. پارسیکس گنو/ لینوکس همچنین حاوی واژهنامه آزاد و بازمتن xFarDic و قلمهای آزاد فارسی از پروژه FPF میباشد.
آخرین نسخه عرضه شده از پارسیکس Parsix GNU/Linux 5.0 است که در سال ۲۰۱۳ معرفی شد. البته نسخه Testing Version 6.0-TEST-1 Trev آمده است.
توزیع pcLinux Os
PCLinuxOS در سال ۲۰۰۳ از Mandrake متولد شد و تاکنون به عنوان یک نسخه بهبود یافته Mandrake شناخته میشود. آخرین نسخه پایداری که عرضه شده است PCLinuxOS 2007 Final میباشد. این نسخه از کرنل ۲٫۶٫۱۶ و کامپایلر GCC 3.3.1 بهره میگیرد و همچنین بستههای نرمافزاری RPM را میپذیرد.
متاسفانه فقط نسخه ۳۲ بیتی از آن عرضه شده است و هنوز نسخه ۶۴ بیتی برای آن عرضه نشده است.
میزکار KDE تنها میزکاری هست که توسط PCLinuxOS استفاده شده است.
البته نسخه پایدار جدید و قوی آن با نام PCLinuxOS MiniMe 2008 در راه است که کلی اصلاحات در آن صورت گرفته و بزودی عرضه خواهد شد و همچنین میزکار GNOME 2.21.2 نیز در آن استفاده شده است.
توزیع Mandriva Linux
Mandriva Linux یکی از پیرترین سیستم عاملهای Unix-Like میباشد که تا قبل از ۲۰۰۵ با نام Mandrake Linux این توزیع را میشناختیم، ولی در ابتدای سال ۲۰۰۵ با خرید Conectiva Linux توسط Mandrakesoft و ادغام شدن Mandrake Linux و Conectiva Linux را به Mandriva Linux تغییر نام داد.
Mandrake و Conectiva یک از زیر شاخههای مستقیم Red Hat میباشند که تنها زیر شاخههایی که از Red Hat پیش از آن دو جدا شده بود Caldera بود که در سال ۲۰۰۳ متوقف شد و Mandriva را میتوان اولین فرزند Red Hat دانست.
این نسخه از کرنل ۲٫۶٫۲۴٫۴ بهره مند است و فرمت ext3 را بعنوان پاراتیشن بندی پیش فرض هارد دیسک در نظر دارد. بستههای نرمافزاری RPM در ماندریوا قابل اجرا هستند.
Mandriva نسخه هایی برای پردازندهای ۳۲ و ۶۴ بیتی عرضه کرده است و همچنین برای پردازندههای Power PC نیز نسخهای عرضه نموده این نسخه مانند نسخههای پیشین میز کارهای KDE وGNOME را در بر دارد. در حالت Live مانند سایر نسخههای قبلی خود دارای افکتهای سه بعدی میباشد. از Live موزیک پلیر استفاده میکند بطوری که هنگامی که موس را بر روی یک موزیک نگه میدارد (کلیک نمی کنید) آهنگ پخش میشود این توزیع سازگاری بیشتر با برخی مودمها پیدا کرده است. در پایان این توزیع را برای کسانی که عاشق زیبایی هستند پیشنهاد میکنیم بخاطر ویژگیهای منحصر به فرد این توزیع استفاده از این سیستم عامل برای کنفرانس فوقالعاده هست و به همراه داشتن Live CD این توزیع یکی از لوازم ضروری یک مهندس است.
کدام را انتخاب کنیم؟
در بازار ایران در مورد انتخاب توزیع محدودیتهای فراوانی وجود دارد. با توجه به توزیعهای موجود در بازار، برای مصارف زیر توزیعهای مقابل آن توصیه میشوند.
مصرف میزکار(Desktop)/ایستگاهکاری – کاربران تازهکار: اوبونتو (Ubuntu)، زوزه (SuSE)، پارسیکس (Parsix)، مپیس (MEPIS) و فدورا (Fedora)
مصرف میزکار(Desktop)/ایستگاهکاری – کاربران حرفهای: دبیان (Debian)، اسلکور (Slackware) و جنتو (Gentoo)
مصرف سرویسدهنده: دبیان (Debian)، اسلکور (Slackware) و فدورا (Fedora)
دیسکهای زنده: کناپیکس (Knoppix)، پارسیکس (Parsix)، کانوتیکس (Kanotix) و شبدیکس (Shabdix)
امیدواریم این آموزش برای شما مفید بوده باشد و در انتخاب بهترین به شما کمک کرده باشد.
